همه چیز درباره دیابت نوع دو
دیابت نوع دو رایج ترین نوع دیابت است. اگرچه جوانان و حتی کودکان نیز در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند؛ اما به طور معمول افراد در سنین بالای 50 سال به این نوع دیابت دچار می شوند. در این بیماری پیش رونده، لوزالمعده عملکرد طبیعی خود را در تولید انسولین از دست می دهد. از این رو سطح قند خون دائماً نوسان یافته و بیمار را با مشکلات عدیده ای روبرو می کند. در ادامه به علائم، عوارض و نحوه درمان این بیماری می پردازیم.
دیابت نوع 2 چیست؟
برای درک این نوع بیماری لازم است با مکانیسم لوزالمعده آشنا شوید. غذایی که میل می کنید با ورود به معده به اجزای تشکیل دهنده خود تجزیه می شود. در صورتی که غذای شما شامل کربوهیدرات باشد، کربوهیدرات ها به قندهای ساده مانند گلوکز تبدیل می شوند. بدن از گلوکز به عنوان منبع اصلی انرژی استفاده می کند.
انسولین وظیفه انتقال گلوکز و انرژی به درون سلول ها را به عهده دارد. این هورمون توسط لوزالمعده و در تناسب با میزان قندی که وارد بدن شده، ساخته می شود. دیابت نوع دو زمانی بروز می یابد که سلول ها نتوانند قند و انرژی لازم خود را از انسولین دریافت کنند.
بنابراین قند موجود در خون به انرژی تبدیل نشده و درون خون باقی می ماند. در این مرحله قند خون فرد بالا رفته و از سطح متعادل خود خارج می شود. در این حین، لوزالمعده که متوجه عدم دریافت انرژی توسط سلول ها شده اقدام به تولید انسولین بیشتری می کند تا قند باقی مانده به مصرف سلول ها برسد و سطح نامتعادل آن به حد طبیعی بازگردد.
این فرآیند در طولانی مدت موجب به هم خورد تعادل لوزالمعده می شود و توان آن را در تولید انسولین از بین می برد. در این مرحله از بیماری، دیابت عوارض جدی خود را به نمایش می گذارد و با علائمی آشکار، فرد را متوجه وجود برخی اختلالات می کند.
علائم دیابت نوع دو
دیابت نوع 2 موجب بی نظمی در سطح قند خون می شود. این بی نظمی می تواند موجب افزایش قندخون (هایپرگلیسمی) و یا کاهش آن (هیپوگلیسمی) شود. به طور معمول در دیابت نوع 2 فرد علائم هایپرگلیسمی را تجربه می کند. اما در صورتی که با مصرف داروهای قندخون یکی از وعده های غذایی را حذف کند، دچار افت شدید قندخون شده و این بار با علائم هیپوگلیسمی روبرو می شود.
نشانه های افزایش قند خون (هاپپرگلیسمی)
متأسفانه دیابت از جمله بیماری هاییست که علائم خود را دیرهنگام بروز می دهد. از این رو تشخیص فوری این بیماری کمی دشوار است. در مراحل اولیه، بیمار برخی علائم خفیف را احساس می کند اما این علائم آنقدر شدید نیستند که او را متوجه دیابت کند. با پیشرفته تر شدن بیماری و تشدید علائم، بیمار به ابتلا به دیابت مشکوک خواهد شد.
- افزایش یا کاهش وزن
در افراد مبتلا به دیابت نوع دو، میزان گرسنگی و تشنگی از حد معمول خود خارج می شود. به طوری که فرد دائمأ با علائمی همچون افزایش خشکی در دهان، افزایش اشتها، ادرار مکرر و تشنگی های شدید سروکله می زند.
اختلال در عملکرد هورمون انسولین، روند طبیعی سوخت و ساز بدن را از بین می برد. این مسئله ممکن است موجب افزایش اشتها و چاقی مفرط شود. از سوی دیگر ممکن است موجب بالا رفتن سوخت و ساز شده و در همراهی با دفع مکرر مایعات از طریق ادرار، باعث کاهش وزن غیر عادی شود. کاهش شدید وزن در کنار تکرر ادرار می تواند از اصلی ترین علائم ابتلا به دیابت نوع دو باشد.
- اختلال در عملکرد جنسی
متأسفانه 35 الی 70 درصد از مردان مبتلا به مرض قند از ناتوانی جنسی نیز رنج می برند. یک سوم زنان دیابتی نیز در اثر ابتلا به این بیماری دچار مشکلات عدیده جنسی می شوند.
دیابت به عصب های اندام جنسی و عروق آن آسیب زده و از این طریق مشکلات جنسی متعددی به جای می گذارد. به طور معمول زنان مبتلا به دیابت خشکی واژن، مردان اختلال نعوظ و هر دو به طور مشترک سردمزاجی و اختلال در ارگاسم را تجربه می کنند.
- عفونت های قارچی و باکتریایی
همانطور که گفته شد دیابت نوع 2 از جمله بیماری های بی علامت است. اما عفونت ناشی از این بیماری به قدری شدید است که می تواند زنگ خطری از ابتلا به آن باشد. در افراد مبتلا به هاپپرگلیسمی، سطح بالای قندخون بستر مناسبی برای رشد باکتری و سایر عوامل بیماری زا فراهم می کند.
در زنان دیابتی عفونت های شدید باکتریایی و قارچی در دستگاه واژن مشاهده می شود. با تشدید بیماری عفونت منجر به خارش شدید واژن، درد و التهاب می شود. علاوه بر واژن، عفونت دیابت می تواند محل های مرطوب دیگری همچون دهان، زیر بغل و پاها را نیز مورد هدف قرار دهد.
- بی حسی و درد در پاها
عدم درمان و کنترل بیماری دیابت نوع دو موجب آسیب دیدگی عصب های بدن می شود. آسیب دیدگی اعصاب، در برخی افراد بی علامت است. اما در برخی دیگر با نشانه هایی همچون بی حسی در پا و احساس مور مور شدن بروز می یابد.
این علائم که با عنوان نوروپاتی نیز شناخته می شوند، عموماً از ناحیه پا شروع شده و به مرور سایر بافت ها را درگیر می کند. افرادی که بیش از 25 سال از عمر خود را با بیماری دیابت سر کرده اند، به مرور این علائم را تجربه می کنند.
در نوروپاتی عصب های پا آسیب دیده و سطح آن در اثر اصابت به اشیا مختلف، زخم و خونین می شود. در ادامه زخمی شدن پا و تعریق آن موجب عفونی شدن پا و آسیب جدی آن می شود. استفاده از انواع جوراب های دیابتی احتمال ابتلا به عفونت را کاهش داده و کنترل می کند.
جوراب دیابت پنج انگشتی ورنا با ساختار یکدست و بدون درز خود از پا در برابر سایش و اصطکاک محافظت می کند. همچنین با ایجاد یک فاصله مناسب میان انگشتان پا، از سایش و تعریق ناشی از تماس انگشتان با یکدیگر جلوگیری می کند.
علائم کاهش قند خون (هیپوگلیسمی)
همانطور که گفته شد، در افراد مبتلا به دیابت نوع دو احتمال افت شدید قند خون نیز وجود دارد. برای مثال مصرف وعده های غذایی در کوتاه مدت موجب افزایش قند خون شده و پس از چند ساعت آن را به شدت کاهش می دهد. در این زمان فرد نشانه های مربوط به هیپوگلیسمی را تجربه می کند.
- احساس ضعف، سرگیجه و سبکی در سر
- اختلال در تصمیم گیری و تمرکز
- تعریق شدید بدن
- گرفتگی صدا
- اختلال در بینایی با علائمی همچون تاری دید یا باریک شدن زمینه بینایی
- خستگی و خواب آلودگی
- تغییر خلق و خو با افزایش تحریک پذیری
درمان و کنترل دیابت نوع دو
خوشبختانه دیابت نوع 2 درمان پذیر است و با روش های مختلف کنترل می شود. در مشورت با پزشک غدد نحوه کنترل این بیماری و تشخیص علائم آن به شما آموزش داده می شود. اما به طور معمول افراد مبتلا به دیابت از چند روش برای کنترل اثربخش آن استفاده می کنند.
- درمان دیابت با اصلاح سبک زندگی
یکی از موثرترین روش ها برای کنترل و درمان دیابت نوع 2، اصلاح سبک زندگی است. بیماری دیابت در اثر استفاده از رژیم غذایی کربوهیدرات دار، تشدید می شود. تنها با حذف خوراکی های شیرین و کربوهیدرات های تصفیه شده و جایگزین کردن محصولات بدون قند می توان دیابت را کنترل نمود. کاهش وزن نیز در افراد چاق مبتلا به دیابت، تأثیر چشمگیری در کنترل و درمان بیماری می گذارد.
اصلاح سبک زندگی شامل تغییر در رژیم غذایی، افزایش تحرک، کاهش وزن، عدم استعمال دخانیات و ترک سیگار می شود. سایر اقدامات در موارد زیر خلاصه می شود:
- درمان اختلالات روحی همچون آپنه خواب
- مصرف میوه جات، سبزیجات غیر نشاسته ای، حبوبات و غلات
- دریافت مکمل های غذایی
- درمان دیابت نوع دو با کاهش استرس
علاوه بر تغذیه و ورزش، استرس نیز نقش موثری در درمان و بهبودی بیماری دیابت دارد. استرس با افزایش میزان گلوکز خون موجب تشدید علائم دیابت می شود. در مواردی استرس باعث پرخوری و مصرف دخانیات می شود.
برای کنترل استرس خود می توانید از تکنیک های آرام کننده همچون مدیتیشن، ورزش های ذهنی، تجسم فکری و نفس عمیق استفاده کنید. گاهی دردودل با یک دوست و یا مشاور نیز می تواند تأثیر استرس در دیابت را به مراتب کاهش دهد.
- کنترل دیابت با دارو
با استفاده از برخی داروهای خوراکی می توان لوزالمعده را برای ترشح بیشتر انسولین تحریک نمود. همچنین می توان مانع تولید گلوکز در کبد و یا افزایش جذب گلوکز در بدن شد. برخی از داروهای موثر در درمان دیابت شامل موارد زیر است:
- متفورمین
- سولفونیل اوره و مگلیتینید
- آکاربوز
- پراملینتید
- داروهای تقلیدی اینکرتین از جمله اگزناتید
- درمان دیابت نوع دو با انسولین
بیماری دیابت نوعی بیماری پیش رونده است که به مرور درمان های دارویی را بی اثر می سازد. با طولانی شدن مدت زمان ابتلا به دیابت نوع 2، شیوه درمان تغییر کرده و از درمان های دارویی به تزریق انسولین تغییر پیدا می کند.
از انسولین درمانی در دو حالت استفاده می شود. زمانی که پیشرفت و تشدید بیماری توانایی لوزالمعده را در تولید انسولین از بین ببرد. همچنین زمانی که قند خون بیش از محدوده کنترل نوسان کند و علائم شدیدی از خود بروز دهد، انسولین درمانی برای مدتی کوتاه انتخاب می شود.
سه نوع انسولین را می توان جایگزین هورمون انسولین در بدن کرد.
- انسولین با تأثیرگذاری طولانی مدت. این نوع انسولین گلوکز خون را در طول 24 ساعت به طور یکنواخت حفظ می کند.
- انسولین با اثر مستقیم و قابلیت جذب بالا. اثرگذاری این دسته از انسولین ها 5 دقیقه بعد از تزریق آغاز شده و پس از یک ساعت به اوج می رسد. از انسولین های لیسپرو، اسپارت و گللیزین پیش از مصرف وعده های غذایی تزریق استفاده می شود.
- انسولین با تأثیرگذاری میان مدت. این نوع انسولین برای 12 الی 18 ساعت تأثیرات خود را حفظ می کند. شروع تأثیرگذاری از 2 الی 4 ساعت پس از تزریق آغاز شده و تا 4 الی 12 ساعت به اوج می رسد.
در صورتی که برای درمان دیابت نوع دو نیاز به تزریق روزانه انسولین داشته باشید، پزشک نحوه تزریق و میزان آن را به شما آموزش می دهد. خوشبختانه امروزه تجهیزات بسیاری برای تسهیل تزریق انسولین ابداع شده است. از دو تکنیک مختلف برای وارد کردن انسولین به بدن استفاده می شود.
- قلم های انسولین
قلم های آماده انسولین از جمله ابزارهای هوشمندی هستند که می توانند دردسرهای ناشی از تزریق سرنگ و کشیدن انسولین از ویال را کاهش دهند. قلم های آماده شبیه یک خودنویس عمل می کنند. ساختار قلم های انسولین به گونه ای طراحی شده که می توانند 300 واحد انسولین را در خود حفظ کنند. کاربران میزان انسولین مورد نیاز خود را از طریق پیچاندن ته قلم تعیین کرده و قلم را برای تزریق آماده می کنند.
همزمان با قراردادن سرسوزن قلم انسولین و آزاد سازی آن، سوزن با سرعت بالایی وارد بدن شده و عملیات تزریق صورت می گیرد. در زمان استفاده از این دستگاه هیچگونه درد و سوزشی احساس نمی کنید. چرا که سر سوزن های قلم کاملاً تیز و برنده هستند و با سرعت بالایی وارد پوست می شوند. از این رو فرصتی برای ایجاد درد نخواهند داشت.
- پمپ انسولین
دسته دیگری از تجهیزات هوشمند تزریق انسولین، شامل پمپ های انسولین می شود. در ساختار این محصول یک مخزن، یک پمپ و یک چیپ کامپیوتری وجود دارد که امکان کنترل و تنظیم مقدار انسولین را فراهم می کند. از پمپ های انسولین برای تزریق دارو از ناحیه شکم استفاده می شود.
امروزه پمپ های انسولین از تکنولوژی های پیشرفته پشتیبانی کرده و به سنسورهای مربوط به حس گلوگز مجهز شده اند. در این حالت پمپ انسولین میزان دوز مورد نیاز را از طریق سنسورهای هوشمند تشخیص داده و به شکل اتوماتیک تنظیم می کند.